De Schalm: meer dan een theater

Een kijkje achter de schermen

Wat gebeurt er allemaal vóórdat het doek opgaat? En wie bepaalt eigenlijk welke artiesten het podium betreden? Voor deze editie van de rubriek ‘Kijkje achter de schermen’ duiken we in de wereld van programmeur Nancy van Dijck van Theater De Schalm in Veldhoven. Al zeventien jaar werkt zij bij De Schalm en de laatste zeven jaar is zij verantwoordelijk voor wie en wat er op het toneel staat. Zo zorgt ze ervoor dat het theater blijft verrassen en een fijne, culturele plek is voor iedereen.

Theater De Schalm staat midden in het centrum van Veldhoven. Achter de grote gevel gebeurt veel meer dan je op het eerste gezicht zou denken. Het theater is zeven dagen per week in bedrijf. Overdag worden de ruimtes gebruikt voor vergaderingen of bijeenkomsten. ’s Avonds en in het weekend staan de artiesten op het toneel. De Schalm biedt ruimte aan professionele gezelschappen én aan lokale initiatieven. De ene dag staat er een cabaretier in de grote zaal, de volgende dag speelt er een toneelvereniging in de kleine zaal. Die combinatie maakt het theater bijzonder. Het verbindt mensen die van cultuur houden, ongeacht leeftijd of achtergrond. Van toneelstukken en cabaret tot matinees en maatschappelijke projecten: de Schalm is méér dan een theater. Het is een plek waar mensen samenkomen: jong, oud, doorgewinterd theaterpubliek of nieuwsgierige nieuwkomer. “We willen een huis voor cultuur zijn, in de breedste zin van het woord,” aldus Nancy.

Samenwerkingen

Uit de vele samenwerkingen die er zijn, blijkt hoe belangrijk verbinding is voor het theater. Nancy vertelt: “Het jaarlijkse Zuid&Zo nieuwjaarsconcert vindt hier plaats en we coproduceren zelf ook ieder jaar een nieuwjaarsconcert. Daar doen onder meer afwisselend Harmonie Sint Cecilia en het Veldhovens Muziekkorps aan mee. Het is een leuke en heel toegankelijke middag voor alle leeftijden, waar opa’s, oma’s en kleinkinderen bijvoorbeeld samen naartoe kunnen.” Een mooi voorbeeld van hoe De Schalm er wil zijn voor jong en oud. Nancy gaat verder: “Een ander voorbeeld is het project met L’Union Fraternelle, een orkest voor ouderen die hun instrument weer oppakken. Het is ontzettend mooi om te zien hoeveel plezier dit brengt voor zowel de artiesten als het publiek.” Toegankelijkheid staat voorop bij De Schalm: “We hanteren een laagdrempelige sfeer en geen torenhoge entreeprijzen en trekken daarmee een breed publiek.”

Jeugd

Bijzonder is ook de samenwerking met ASML, die ervoor zorgt dat kinderen tot en met 12 jaar gratis naar theatervoorstellingen kunnen. Nancy legt uit: “Voor veel scholen, maar ook particulieren, is er steeds minder tijd en geld om naar het theater te gaan. Terwijl het juist in die leeftijd zo belangrijk is dat kinderen het theater leren kennen. ASML heeft daarom besloten om de kaartjes te betalen voor kinderen tot en met 12 jaar.” Het project loopt gedurende drie jaar en het enthousiasme groeit. Nancy: “Sommige voorstellingen zijn al uitverkocht. En het mooie is: ouders komen met hun kinderen mee en ontdekken zo ook het theater.”

Drempels

Toegankelijkheid beperkt zich niet tot leeftijd of prijs. Ook voor mensen met een beperking zoekt De Schalm naar maatwerk. “We zetten voor doven en slechthorenden gebarentolken in. Voor blinden en slechtzienden hebben we blindentolken. Zij mogen eerder binnen zodat ze het decor kunnen voelen of alvast de stemmen leren kennen via een geluidsopname. Dat helpt hen bij het beleven van de voorstelling.”

Voor wie gevoelig is voor drukte, is er een prikkelarme ruimte buiten de foyer. “We hebben zelfs een geluiddempende capuchon die klaar ligt bij de kassa,” vertelt Nancy.

Voorbereiding

Wat zich voor het publiek afspeelt, is het resultaat van heel veel voorbereiding. “Van de geboekte artiesten ontvangen we wat je noemt een ‘rider’: een lijst met wensen, zowel praktisch als technisch. Nancy: “Als de artiest vier technici meebrengt voor bijvoorbeeld licht en geluid, dan leveren wij er ook vier. Rond één uur ’s middags begint het opbouwen, gevolgd door een soundcheck. Na het eten begint dan de voorstelling. Voor grotere producties huren we extra handjes in, omdat we ons team daarvoor te klein is.” Gekke verzoeken heeft Nancy nog niet meegemaakt. “De meeste artiesten zijn heel benaderbaar en er wordt echt niet gevraagd om alleen maar blauwe M&M’s of dubbelgefilterd kraanwater uit een ver oord,” zegt ze. “In het kader van duurzaamheid geven we overigens ook geen bloemen meer na een voorstelling. Negen van de tien keer worden die weggegeven door de artiest, dat vonden we zonde. Daarbij; artiest doet het voor het publiek, het applaus, niet voor een bos bloemen. Overigens hebben we bij Youp van ’t Hek een uitzondering gemaakt. Omdat hij zijn allerlaatste show gaf en met pensioen ging, hebben we hem verrast met een tray geraniums. ”

Balans

De Schalm draait op een klein team: vijftien vaste medewerkers, aangevuld met een grote groep vrijwilligers. “Van artiestenopvang tot zaalwacht: zij zijn onmisbaar. Zij zijn het gezicht van het theater,” aldus Nancy. En waar bij andere theaters een team van programmeurs werkzaam is, doet zij dát stuk bij De Schalm helemaal alleen, uiteraard in overleg met de marketingafdeling. Daarbij balanceert ze steeds tussen artistieke kwaliteit, publiekswensen en financiën. “Ik ben nu alweer bezig met seizoen 2026-2027. In het najaar bezoek ik voorstellingen, previews en speur ik zo naar nieuw talent. Dat is ook onze rol als middelgroot theater: wij zijn de kweekvijver voor nieuw talent, die kunnen nu eenmaal niet meteen aan de bak in een groot theater als Carré.” Nancy vertelt verder: “Ik stel rond november het ideale programma samen van cabaret, muziek, toneel, dans en familievoorstellingen. Daarbij houd ik rekening met de verschillende bezoekers van het theater. Daarna volgt de puzzel: passen de genres en data bij elkaar, zitten we niet te dicht op andere theaters in de regio, en hoe verdelen we het over onze twee zalen? Een voorstelling van bijvoorbeeld een drumband, maakt zoveel lawaai dat we die niet tegelijk met een ingetogen theaterstuk kunnen plannen. Het is soms passen en meten, maar dat maakt mijn werk ook zo leuk!”

Indruk

Ook financieel is het voortdurend schipperen. “Toneel en dans zijn vaak duurder en leveren minder op. Die verliesposten vangen we op met populaire cabaretvoorstellingen. In januari rond ik de gesprekken af over vergoedingen en garantiebedragen. We betalen de artiest een basisbedrag en daar komt dan nog een percentage van de kaartverkoop bovenop. In maart moet alles kloppen: prijzen, tijden en tickets. Dan kan de gids naar de drukker.” Sommige producties blijven Nancy bij. “Het project waarbij we het European Philharmonic Orchestra koppelden aan lokaal koor Chant’Oers die samen nummers van ABBA ten gehore brachten, zal ik nooit vergeten. Die samenwerking leverde zoveel plezier op en tilt het niveau van het (amateur)koor echt omhoog. De dirigent was ook echt onder de indruk hun kwaliteiten.” Ook een ander moment staat haar nog helder voor de geest: de solovoorstelling ’t Hooge Nest van Fockeline Ouwerkerk. “Zij stond daar helemaal alleen. De spanning in de zaal was om te snijden. Iedereen hield zijn adem in. Dat zijn de voorstellingen die indruk maken en je altijd bijblijven.”

Rondleiding

Binnenkort kunnen bezoekers zelf ontdekken wat er achter de schermen gebeurt. Zuid&Zo en De Schalm organiseren een rondleiding door het hele gebouw. “We nemen mensen mee naar de lierkamer, de opslag, de kleedkamers. Als er geen voorstelling is, kunnen we echt alles laten zien,” vertelt Nancy enthousiast.

De volgende rondleidingen zijn op 3 november en 10 november. Meld je hier aan.

Ontmoeting

Als het seizoen ten einde is, is Nancy alweer druk bezig met het nieuwe seizoen. Ook wordt die periode gebruikt om te kijken welke voorstellingen goed en welke minder succesvol waren. Op die manier kan het programma steeds beter aansluiten bij de bezoekers.
Nancy kijkt ook graag vooruit. “We dromen van een uitbreiding van de grote zaal en willen het gebouw opener maken. Samen met de bibliotheek en horeca, willen we nog meer een plek worden maar mensen vanzelf binnenlopen voor een kop koffie of een activiteit.” Voor ouderen is er sinds twee seizoenen een speciale matineeserie op zondagmiddag. Daarmee biedt De Schalm een passend alternatief voor wie liever niet ’s avonds de deur uitgaat. Deze middagen trekken een gemengd publiek: mensen die alleen komen, stellen die samen genieten van muziek of toneel, én grootouders die hun kleinkind meenemen voor een bijzondere middag samen. Zo ontstaat ruimte voor verbinding tussen generaties en blijft ons theater een plek waar iedereen zich welkom voelt.”

Meer informatie over het Theater De Schalm vind je op: https://www.deschalm.com/

Interview: Pleun Kicken – Leven in Letters
Foto’s: Tom van Limpt